Günümüzde sıklıkla “Anı yaşa, anda kal.” cümlelerini duyarız. Bu cümle Bilinçli Farkındalık (Mindfulness) meditasyonunun temelinde yer alır ve kişinin kendine yönelik farkındalığı ve kabulü ile ilişkilidir. Tüm duyu organlarımızla anda kalarak, bir deneyimin içinde bütünü ile var olmak anlamına gelir. Mesela sevdiğimiz bir yemeği tatmak, koklamak, belki de görünüşünü takdir etmek bu deneyimden çok daha fazla keyif almamıza neden olabilir.
Bilinçli farkındalığın birçok psikolojik faydaları olduğu da biliniyor aynı zamanda. Yakın zamanda yapılan araştırmalar farkındalık temelli müdahalelerin stres ve depresyon dahil olmak üzere bir dizi sağlık sorunu üzerinde küçük ila orta derecede faydaları olduğunu ortaya koymuş. Peki her zaman farkında olmak, anı yaşamak iyi sonuçlar doğurur mu? Tüm duyu organlarımızla yaptığımız şeylere dikkat vermek yorucu olmaz mı? Bu sorular üzerine yapılan araştırmalar bize gösteriyor ki bazı durumlarda farkında olmamak (mindlessness), farkında olmaktan daha iyi olabilir. Özellikle karmaşık gibi görünse de bir konu üzerinde beceri geliştirmişsek, yeterince dikkat vermeden kolayca yapabiliriz. Mesela bisiklet sürmek, salata doğramak, sabah kalktığımızda dişlerimizi fırçalamak gibi. Bunlar otomatik olarak yürütülen zihinsel süreçlerdir.
Klasik bir çalışma Scientific American Dergisi’nde yayınlanıyor, bu çalışmada bilişsel bilim adamı Sian Beilock ve meslektaşları, yetenekli golfçülerin performanslarını farklı deneysel koşullar altında inceliyorlar. Bir senaryoda, golfçülere basitçe sopalarının salınımına dikkat etmeleri ve vuruşlarını tamamladıklarında “dur” demeleri talimatı veriliyor. Diğer senaryoda, diğer sesleri görmezden gelerek hedef sesi dinlemeleri ve hedef sesi duyduklarında “ton” kelimesini söylemeleri istenmiş. Düşündüğümüzün tersine, yetenekli golfçüler, vuruşlarına odaklandıklarında alakasız seslere dikkat ettikleri zamana göre çok daha kötü bir performans gösteriyorlar. Salınımlarına dikkat etmenin etkisi o kadar zararlı ki, golfçüler deney başlamadan önce ısınırlarken gerçekten daha iyi performans gösteriyorlar.
Bu araştırmadan çıkan önemli mesajlardan biri, iyi uyguladığımız ve fazlaca deneyimlediğimiz motor becerilerimizde çok dikkatli olmak hatalara neden olabilir. Bu gibi durumlarda “baskı altında boğulabiliriz”, çünkü yapıyor olduğumuz görevin mekaniği hakkında çok fazla düşünürüz.
Fakat elbette hayatı otopilotta geçirmek, kendimizle ve çevremizdekilerle daha derin bağlar kurma fırsatını kaçırmak istemeyiz. Ancak, bazı durumlarda otomatikliğin devralmasına izin vermek daha iyi olabilir. Bir dahaki sefere iyi olduğunuz bir şeyi yaparken, fazla düşünmeyin.
Burgoyne, A. and Hambrick, D. (2021, Aug 31). Sometimes Mindlessness Is Better Than Mindfulness. Scientific American. https://www.scientificamerican.com/article/sometimes-mindlessness-is-better-than-mindfulness/
